Μέσα από έναν ανηλεή βομβαρδισμό διαφημίσεων των τυχερών παιγνίων το όνειρο του αιφνίδιου πλουτισμού υπερτονίζεται, την ίδια ώρα που για τις προσωπικές και οικογενειακές τραγωδίες, καθώς και για τις κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις του τζόγου και του εθισμού τηρείται αιδήμονα σιωπή.
Κι αν σου κάτσει; Διερωτόταν διαφημιστική καμπάνια του τζόγου προβάλλοντας την εικονική πραγματικότητα των πιθανών υπέρογκων κερδών σε μια φτωχοποιημένη κοινωνία. Κι αν σου κάτσει; απευθύνει αθώα το ίδιο ερώτημα η βιομηχανία του τζόγου στον εξαρτημένο. Γιατί γνωρίζει ότι ο εθισμέvos τζογαδόρος θα συνεχίσει να παίζει με πείσμα καθώς διατηρεί τον ψυχαναγκαστικό φόβο πως αν χάσει κάποιο ποντάρισμα θα μπορούσε να είναι αυτό που θα του καθόταν η καλή, που θα έσπαγε η γκίνια.
Το πρόβλημα του εθισμού στο τζόγο χαρακτηρίζεται από ερευνητές πιο σοβαρό και διαδεδομένο ακόμη και από τον αλκοολισμό . Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μπάφαλο, Τζον Γουέλτι, «ο αλκοολισμόs είναι περισσότερο δημοκρατικός. Σκεφτείτε τα κίνητρα αυτών που τζογάρουν. Οι άνθρωποι ελπίζουν ότι κερδίζοντας θα καταφέρουν να βελτιώσουν τη μοίρα τους. Αυτό τους καθιστά περισσότερο ευάλωτους στον εθισμό».
Σύμφωνα με την έρευνα του 2009 “Problem gambling in Europe: An overview”, το πρόβλημα του εθισμού στα τυχερά παιχνίδια κυμαίνεται μεταξύ του 0,5 % έως και 3% του πληθυσμού. Στην Αμερική, αντίστοιχα, το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 5%-6% του πληθυσμού, ενώ στην Ελλάδα έρευνα που διεξήχθη το 2010 από την Κίνηση Πολιτών για τον Περιορισμό των Τυχερών Παιγνίων και την εταιρεία VPRC κατέδειξε ότι το 42% των ελλήνων πολιτών δαπανά χρήματα σε τυχερά παιχνίδια με το μέσο ατομικό κόστος να ανέρχεται στα 94 ευρώ μηνιαίως. Παράλληλα, το 13% του δείγματος παρουσιάζει ενδείξεις εξάρτησης στα τυχερά παιχνίδια, ενώ το 20% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι έχει αντιμετωπίσει προβλήματα στο άμεσο οικογενειακό περιβάλλον λόγω των τυχερών παιχνιδιών. Ούτε λίγο ούτε πολύ, εκτιμάται ότι 400.000 άτομα στη χώρα μας αντιμετωπίζουν παθολογική εξάρτηση από τον τζόγο με το 30% εξ αυτών να αφορά γυναίκες. Όπως προκύπτει από τα στατιστικά στοιχεία που συγκέντρωσε το ΚΕΘΕΑ για την τετραετία 2010-2014, η συντριπτική πλειοψηφία των ατόμων που εθίζονται είναι άντρες, ενώ ως προς τα κοινωνικά χαρακτηριστικά των εθισμένων τζογαδόρων, το 34% είναι ηλικίας 50-59 ετών, το 30% 30-39 ετών, και το 20% ηλικίας 40-49 ετών. Όσον αφορά το μορφωτικό τους επίπεδο, οι περισσότεροι (60%) είναι απόφοιτοι Λυκείου ή ΙΕΚ και το 19% απόφοιτοι ΑΕΙ, κάτοχοι μεταπτυχιακού ή διδακτορικού. Οι μισοί από αυτούς έχουν εκδηλώσει αυτοκτονικές τάσεις, προβλήματα λόγω του εθισμού στην οικογενειακή τους ζωή αντιμετωπίζει το 80%, ενώ πάνω από το 90% έχει σοβαρά οικονομικά προβλήματα.
Οι έρευνες που έχουν διεξαχθεί σε Αμερική και Ευρώπη καταγράφουν ένα ακόμη εξαιρετικά σοβαρό δεδομένο: ότι τα μη προνομιούχα κοινωνικά στρώματα, που βιώνουν φτώχεια, ανεργία, εξάρτηση από την πρόνοια και χαμηλά επίπεδα εκπαίδευσης, είναι πιο πιθανό να υποστούν τις αρνητικές συνέπειες της αύξησης των τυχερών παιχνιδιών.
Επίσης, διαπιστώνεται ότι υφίσταται ισχυρή διασύνδεση μεταξύ της φτώχειας και της προβληματικής σχέσης με τον τζόγο. Έτσι σε περιοχές όπου καταγράφονται υψηλά επίπεδα υλικής αποστέρησης παρατηρείται μεγαλύτερη συγκέντρωση τυχερών παιγνίων και δη ψηφιακών παιχνιδομηχανών.
Τα Video Lottery Terminal (VLTs), τα γνωστά «φρουτάκια» δηλαδή, κρίνονται ως η πλέον εξαρτησιογόνα μορφή του τζόγου στην Ιστορία, καθώς ο μέσος χρόνος εξάρτησης από αυτά είναι μικρότερος του έτους, ενώ στις άλλες μορφές του τζόγου ο αντίστοιχος χρόνος προσδιορίζεται στα 3,5 έτη. Έχει δε υπολογιστεί ότι σε κάθε 3 VLTs που λειτουργούν αντιστοιχεί απώλεια δύο θέσεων εργασίας, καθώς κάθε ηλεκτρονικό τυχερό παιχνίδι αποστερεί τα ανάλογα χρήματα από την τοπική κοινωνία. Η διαθεσιμότητα των τυχερών παιγνίων και δη των ηλεκτροπαιγνίων και η εύκολη πρόσβαση σε αυτά κρίνονται ως οι ισχυρότεροι παράγοντες που προκαλούν εθισμό στον τζόγο.
Τα κέρδη της βιομηχανίας του τζόγου είναι αστρονομικά. Το οικονομικό κόστος του εθισμού στον τζόγο έχει εκτιμηθεί ότι προσεγγίζει τα 6 δισ. δολάρια ετησίως. Τα προσωπικά και οικογενειακά κόστη του εθισμού, σε κάθε περίπτωση, είναι ανυπολόγιστα.
Όταν μετράς απώλειες…
Κάθε τύπος ανθρώπου και προσωπικότητας μπορεί εν δυνάμει να εμπλακεί στον φαύλο κύκλο του εθισμού στον τζόγο. Στο διαγνωστικό σύστημα DSMIV έχουν οριστεί συγκεκριμένα κριτήρια με βάση τα οποία ορίζεται η παθολογική ενασχόληση με τά τυχερά παιχνίδια.
Έχουμε εμφάνιση επίμονης και επαναλαμβανόμενης δυσπροσαρμοστικής συμπεριφοράς παιξίματος αν ισχύουν πέντε (ή περισσότερα] από τα ακόλουθα:
- Είναι απορροφημένος από τον τζόγο (με το να επαναβιώνει π.χ. παλιές εμπειρίες σχετικές με τζόγο, με το να δυσχεραίνει ή να σχεδιάζει το επόμενο εγχείρημα, ή με το να σκέφτεται τρόπους να κερδίσει χρήματα για να παίξει).
- θέλει να παίζει όλο με μεγαλύτερα χρηματικά ποσά ώστε να επιτύχει επιθυμητή διέγερση.
3. Έχει επανειλημμένες ανεπιτυχείς προσπάθειες σχετικά με τον έλεγχο ή τη διακοπή του τζόγου.
4. Είναι ανήσυχος ή ευερέθιστος όταν επιχειρεί να ελέγξει ή να διακόψει τον τζόγο.
5. Παίζει με σκοπό να δραπετεύσει από τα προβλήματα ή να ανακουφιστεί από τη δυσφορική διάθεση (π.χ. συναισθήματα αβοήθητου, ενοχής, άγχους, κατάθλιψης).
6. Μετά από απώλεια χρημάτων επιστρέφει συχνά κάποια άλλη μέρα για να κερδίσει τα χαμένα.
7. Ψεύδεται στην οικογένειά του, στον θεραπευτή του ή άλλους αναφορικά με το μέγεθος της εμπλοκής του στον τζόγο.
8. Έχει διαπράξει παρανομίες, όπως πλαστογραφία, απάτη, κλοπή, κατάχρηση, για να τα διαθέσει στον τζόγο.
9. Έχει διακινδυνεύσει ή χάσει κάποια σημαντική σχέση, δουλειά ή μόρφωση, ή προοπτικές καριέρας εξαιτίας του τζόγου.
10. Στηρίζεται σε χρήματα άλλων προκειμένου να ξαλαφρώσει από μια απελπιστική οικονομική κατάσταση που οφείλεται στον τζόγο.
Ως συνηθέστερες αιτίες της εμφάνισης του εθισμού θεωρούνται, μεταξύ άλλων, η ανάγκη φυγής από μια οδυνηρή πραγματικότητα, η επιθυμία για χρήματα, η αναζήτηση έντασης, η κληρονομικότητα (η ύπαρξη στενού συγγενικού προσώπου με εθισμό στον τζόγο), τα αρνητικά παιδικά βιώματα, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, όπως προκύπτει από έρευνα που διεξήχθη το 1996, οι παθολογικοί τζογαδόροι έχουν υποστεί σωματική και σεξουαλική κακοποίηση σε ποσοστά πολύ υψηλότερα σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό (32,5% έναντι 2%), ενώ υψηλότερα ποσοστά κακοποίησης κατά την παιδική ηλικία ανευρέθηκαν μεταξύ γυναικών εθισμένων στον τζόγο (41% σωματική κακοποίηση, 38% σεξουαλική κακοποίηση).
Παράλληλα, στην παθολογική εξάρτηση στα τυχερά παιχνίδια συμβάλλουν η διαθεσιμότητα και η ευκολία στην πρόσβαση των τυχερών παιγνίων, η διαφήμιση και προβολή τους, η θετική στάση της κοινωνίας έναντι των τυχερών παιχνιδιών, ο τρόπος λειτουργίας πολλών τυχερών παιχνιδιών, επί παραδείγματι πολλά μικρά κέρδη και η αίσθηση ότι ο παίκτης βρίσκεται πολύ κοντά στο να κερδίσει. Ειδικότερα, τα VLTs είναι έτσι σχεδιασμένα ώστε οι αλγόριθμοι να δίνουν αποτελέσματα πολύ κοντά στην επιτυχία. Ο παίκτης συνεχίζει να ποντάρει δίχως να αντιλαμβάνεται πόσα χάνει αφού τα VLTs επαναλαμβάνουν το μοτίβο «near miss» από 12 έως 40φορές το λεπτό.
Η ικανότητα να βιώνει καθημερινά συναισθήματα απορρυθμίζεται στον παθολογικό τζογαδόρο, καθώς η ενασχόλησή του τον τροφοδοτεί με πολλαπλάσια συναισθήματα τόσο θετικά όσο και αρνητικά, όπως επισημαίνεται στις ψυχολογικές έρευνες. Αναζητά με αγωνία την έντονη συγκίνηση είτε του κέρδους είτε της χασούρας για να προσλάβει μια στιγμιαία συναισθηματική εκφόρτιση, ενώ οι αποφάσεις του λαμβάνονται στο λεπτό χωρίς ιδιαίτερη σκέψη.
Η ζωή των παθολογικών παικτών καθίσταται χαώδης καθώς το πρόβλημα του εθισμού τους επιφέρει σωρεία προβλημάτων όπως κάκιστη υγεία, υπερβολικό αλκοόλ και κάπνισμα, κατάθλιψη, παραβατικότητα, άσχημες οικογενειακές σχέσεις, χρεοκοπία και αυτοκτονικό ιδεασμό. Μάλιστα, σύμφωνα με την Εθνική Επιτροπή για τον Παθολογική Εξάρτηση από τα Τυχερά Παιχνίδια (The National Council on Problem Gambling) των ΗΠΑ, «ένας στους πέντε εθισμένους στον τζόγο επιχειρεί να αυτοκτονήσει, ποσοστό υψηλότερο από οποιονδήποτε άλλο εθισμό». Μελέτη του 2006 (Research on the Social Impacts of Gambling Scottish) αναφέρει πώς για κάθε έναν που αντιμετωπίζει πρόβλημα εθισμού στον τζόγο επηρεάζονται κατά μέσο όρο από πέντε έως δέκα άνθρωποι. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται σύζυγοι, παιδιά και άλλα μέλη της οικογένειας, φίλοι, συνάδελφοι και υπάλληλοι. Στην Αυστραλία μία στις δέκα οικογένειες, οι οποίες αντιμετωπίζουν πρόβλημα μέλους τους με εθισμό στον τζόγο, διαλύεται, ενώ ένας στους δέκα εθισμένους σε πρόγραμμα στήριξης παραδέχεται φαινόμενα οικογενειακής βίας. Οι δε γυναίκες που διαβιούν με εθισμένους στον τζόγο καταγράφουν σημαντικά υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης, λεκτικής και σωματικής κακοποίησης και απόπειρες αυτοκτονιών, ενώ τα παιδιά αυτών των οικογενειών εκδηλώνουν σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήματα.
Ο εθισμός επιφέρει προβλήματα στο εργασιακό περιβάλλον του πάσχοντος με τους περισσότερους να αντιμετωπίζουν πιεστικά οικονομικά προβλήματα, εκποιήσεις περιουσιών, προβλήματα με τον νόμο εξαιτίας της παραβατικότητας (κλοπές, πλαστογραφήσεις, καταχρήσεις κτλ.) Επίσης, η υγεία τους είναι χειρότερη από τον μέσο πληθυσμιακό όρο καθώς έρχονται αντιμέτωποι με κατάθλιψη, άγχος, αϋπνία, πονοκεφάλους, στομαχικά και γαστρεντερικά προβλήματα.
Σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις, το κόστος της κοινωνικής επανένταξης ενός ατόμου με εξάρτηση από τα τυχερά παιχνίδια εκτιμάται ότι ξεπερνά τα 13.500 δολάρια τον χρόνο.
Η φορολόγηση των ηλιθίων
«Το σέρβικό κράτος αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τον τζόγο για την ανόρθωση της κατεστραμμένης οικονομίας της χώρας μετά του Νατοϊκούς βομβαρδισμού και τη διάσπαση της Γιουγκοσλαβίας. Επετράπη η εγκατάσταση ηλεκτρονικών τυχερών παιχνιδιών και καθημερινά προβάλλονταν δεκάδες διαφημίσεις για τα τυχερά παιχνίδια ελκύοντας όλο και περισσότερους Σέρβους στον τζόγο. Το αποτέλεσμα ήταν ότι σχεδόν το 50% του συνολικού πληθυσμού (3.500.000 σε σύνολο 7.500.000 Σέρβων) ενεπλάκη σταθερά σε κάποιο τυχερό παιχνίδι 250.000Σέρβοι θεωρούνται ήδη εξαρτημένοι ενώ 700.000είναι στη ζώνη υψηλού κινδύνου για να αναπτύξουν παθολογική εξάρτηση από τον τζόγο. Το κέρδος του σερβικού κράτους για το κοινωνικό πρόβλημα που δημιούργησε φτάνει μόλις στα 50.000.000 ευρώ τον χρόνο. Τα υπόλοιπα είναι κέρδη των εταιρειών που λειτουργούν τα τυχερά παιχνίδια και των καταστημάτων στα οποία εγκαταστάθηκαν».
Στη Βρετανία επίσης τρεις στους τέσσερις Βρετανούς παίζουν τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα και χάνουν συνολικά πάνω από 11,5 δισ. ευρώ ετησίως. Στη Νορβηγία, το 1999 δαπανήθηκαν 2,5 δισ. δολάρια για τυχερά παίγνια, από έναν πληθυσμό της τάξης των 5 εκατομμυρίων. Από το σύνολο αυτό, το 42% εξαερώθηκε στους «κουλοχέρηδες» και το 24% στο Λόττο.
Στην Ισπανία τα «φρουτάκια» νομιμοποιήθηκαν το 1981 προσβλέποvτας στην προσέλκυση των τουριστών, ωστόσο οι επιχειρήσεις τυχερών παιχνιδιών κατέληξαν να συντηρούνται κατά 95% από τους ίδιους τους Ισπανούς. Τα πανταχού παρόντα «φρουτάκια» προκάλεσαν τον εθισμό εκατομμυρίων Ισπανών.
Στην Ιταλία κυβερνητική έκθεση του 2015 κάνει λόγο για 1,3 εκατομμύρια Ιταλούς εθισμένους στον τζόγο.
Όλες οι έρευνες που έχουν διεξαχθεί διεθνώς συγκλίνουν ως προς το προφίλ των εξαρτημένων: κατά βάση τα εθισμένα άτομα είναι χαμηλού εισοδήματος, άνεργα, με κακή υγεία, χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο και με υψηλά ποσοστά πρόωρης σχολικής διαρροής. Τα δε ηλεκτροπαίγνια επέφεραν τρόπον τινά και μια καταστροφική προς τα κάτω ισότητα των φύλων αυξάνοντας με ραγδαίους ρυθμούς τον αριθμό των εθισμένων γυναικών.
Άπαντες πάντως συναινούν ως προς την εξαιρετικά υψηλή επικινδυνότητα των VLTs. Οι κατασκευαστές τους εμμένουν ως προς την αναγκαιότητα συσσώρευσης πολλών τέτοιων μηχανημάτων στους χώρους που προορίζονται για την τοποθέτησή τους. Και αυτά γιατί ο ήχος ενός μηχανήματος που δίνει χρήματα παρασύρει τον παίκτη του διπλανού μηχανήματος που έχει απογοητευτεί από τις επιδόσεις του στο παιχνίδι ενθαρρύνοντάς τον να συνεχίσει. Τα χρώματα επίσης διαδραματίζουν τον ρόλο τους αφού το κόκκινο προτρέπει τους παίκτες στη συνέχιση του παιχνιδιού, ενώ το μπλε τούς αποτρέπει.
«Σύμφωνα με τη μελέτη του ψυχιάτρου καθηγητή Ρόμπερτ Μπρην στο Πανεπιστήμιο Brown, διαπιστώθηκε ότι τα άτομα που παίζουν τακτικά στα παιγνιομηχανήματα εθίζονται τρεις έως τέσσερις φορές πιο γρήγορα από εκείνους που παίζουν χαρτιά ή στοίχημα (μέσα σε έναν χρόνο έναντι τριάμισι ετών). Ο κίνδυνος εθισμού συνδέεται άμεσα με τον μοναχικό, συνεχή και ταχύτατο στοιχηματισμό που επιτρέπουν τα μηχανάκια. Μέσα σε τρία με τέσσερα δευτερόλεπτα μπορούν να ολοκληρώσουν ένα παιχνίδι και να ακολουθήσει το επόμενο. Μερικοί παίκτες απορροφούνται τόσο πολύ στον ρυθμό του παιχνιδιού που χάνουν την αίσθηση του χώρου, του χρόνου και της νομισματικής αξίας… “Δεν μιλάμε απλά για ανταγωνισμό ή ενθουσιασμό”, σημειώνει ο Ρόμπερτ Χάντερ, κλινικός διευθυντής του Κέντρου Προβλημάτων Τυχερών Παιγνίων, “αλλά για απορρόφηση και ολοκληρωτική φυγή”. Σύμφωνα με μια σειρά από μελέτες που έχουν αναθέσει οι κυβερνήσετε των ΗΠΑ, του Καναδά και της Αυστραλίας, οι λεγόμενοι προβληματικοί παίκτες συμβάλλουν δυσανάλογα στο ποσοστό εσόδων του παιγνιομηχανήματοε, χονδρικά από 30%-60%. Ωστόσο δεν διακυβεύονται μόνο τα δικά τους οικονομικά. Ή υπέρβαση των δαπανών ή το χάσιμο της αίσθησης του χρόνου και των χρημάτων συμβαίνει στην πλειοψηφία των τακτικών παικτών”, αναφέρει καναδική έκθεση του 2011. Όπως εξηγεί ο ψυχολόγος Μαρκ, τα σύγχρονα παιγνιομηχανήματα “διαβρώνουν την ικανότητα του παίκτη να προχωρήσει σε ορθολογικές επιλογές σχετικά με την αγορά του επόμενου παιχνιδιού που του προσφέρεται”»1 «Η διαθεσιμότητα και η εύκολη πρόσβαση στα μηχανήματα αυτά συνδέονται άρρηκτα με τον προβληματικό τζόγο» (Research on the Social Impacts of Gambling. 2006 Scottish). Τα διάσπαρτα ηλεκτροπαίγνια ενθαρρύνουν τον παρορμητικό τζόγο και διασυνδέονται με τα υψηλά επίπεδα εθιστικού τζόγου οε όλο τον κόσμο. Μάλιστα έχει υποστηριχτεί ότι τα ηλεκτροπαίγνια αυξάνονται με ταχύτατους ρυθμούς καθώς συνιστούν την πλέον κερδοφόρα αγορά αφού το 70%-80% των εσόδων προέρχονται από αυτά. Η δε εύκολη πρόσβαση σε αυτά δεν προσδιορίζεται αποκλειστικά και μόνο από τον αριθμό τους, αλλά και από τη βολικότητα που παρέχουν ως προς τις ώρες λειτουργίας τους, τους περιορισμούς ή μη στην είσοδο, τα μέσα μαζικής μεταφοράς και την τοποθεσία τους. Εν ολίγοις, όσο περισσότερο χρόνο και προσπάθεια καταβάλλει κάποιος για να προσεγγίσει χώρο όπου θα μπορέσει να παίξει τυχερά παιχνίδια τόσο λιγότερο παρορμητικό και καταστροφικό προβλέπεται να είναι το παιχνίδι του. Επομένως, αυτοί οι δύο παράγοντες κρίνονται καθοριστικοί για την επικινδυνότητα της πρόκλησης εθισμού ιδίως αν απουσιάζει η κοινωνική ευαισθητοποίησα και ο ακτιβισμός ως προς την καταοτροφικότητά τους, όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά.
Στη Βικτώρια της Αυστραλίας έρευνα που διενεργήθηκε το 2001 κατέδειξε ότι ο αριθμός των ηλεκτροπαιγνίων ήταν αντιστρόφως ανάλογος με το οικονομικό επίπεδο των περιοχών εν ολίγοις, όσο χαμηλότερο το επίπεδο διαβίωσης τόσο μεγαλύτερος αριθμός μηχανημάτων. Αυτά ακριβώς τα ερευνητικά δεδομένα έχουν οδηγήσει αναλυτές να κάνουν λόγο για έτι περαιτέρω διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων καθώς οι φτωχότεροι πληρώνουν ως έμμεση φορολογία αναλογικά πολλά περισσότερα από τους πλούσιους. Στατιστικά η πιθανότητα κέρδους από αυτές τις δράσεις είναι απειροελάχιστη. 0 τζόγος γίνεται αντικείμενο χειρισμού από μια βιομηχανία που επιτυγχάνει τη μεγιστοποίηση των κερδών της. Ο παίκτης στο τέλος πάντα χάνει. Είναι η φορολόγηση των φτωχών ή, όπως αποκαλείται, «η φορολόγηση των ηλιθίων»
Διαβάστε όλο το άρθρο ”ΚΙ ΑΝ ΣΟΥ ΚΑΤΣΕΙ Ο ΕΘΙΣΜΟΣ; Η ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΤΖΟΓΟΥ” της Πηνελόπης Ράπτη στη πηγή REPORT
