Την πρώτη «χρυσή εποχή» της δημιουργίας και αλματώδους ανάπτυξης του ποδοσφαιρικού στοιχήματος ακολούθησαν αρκετές υφέσεις, εξάρσεις και μεταμορφώσεις του Οργανισμού. Την περίοδο της δημιουργίας του ΟΠΑΠ η κυβερνητική ΕΡΕ αντιμετωπίζει εσωκομματικά προβλήματα. «Όχι, δεν μονιάσανε», λέει για τους κορυφαίους υπουργούς του ο Κ. Καραμανλής. «ΠΡΟ-ΠΟ παίζουνε»! Ήταν οι μέρες που «το ΠΡΟ-ΠΟ κατέκτησε τους πάντας» όπως ήταν o τίτλος της γελοιογραφίας.
Καθώς σημαίνει η ώρα της ιδιωτικοποίησης του Οργανισμού Προγνωστικών Αγώνων Ποδοσφαίρου (ΟΠΑΠ), της μηχανής με τα 4.873 γρανάζια-πρακτορεία, αξίζει να ρίξουμε μερικές ματιές στη γέννησή του. Τα πρώτα βήματα και για την ακρίβεια τα πρώτα άλματα του οργανισμού, που ήταν ταγμένος στην «υπηρεσία του αθλητισμού» (στην πορεία του και του πολιτισμού) και τώρα του… χρέους
Όπως σήμερα η αλλαγή της «ταυτότητάς» του, με την πώληση των μετοχών που κατέχει το Δημόσιο, έτσι και παλιότερο, με την εμφάνισή του, προκλήθηκαν μικροί «εμφύλιοι πόλεμοι».
Το πιστοποιητικό γέννησης φέρει τη σφραγίδα του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Η κυβέρνηση της ΕΡΕ είχε πολλούς λόγους να επαίρεται για τη σύλληψη, τον σχεδιασμό και την υλοποίησή του. Εκτός των άλλων, ηταν ένα εξαιρετικά χρήσιμο όργανο στο κομματικό κράτος. Φυσικά και των πελατειακών σχέσεων μέχρι τις μέρες μας, όπως συχνά έχει καταγγελθεί στη Βουλή. Η αδιαφάνεια στη διανομή των εσόδων, που αντιστοιχούσαν στο κράτος, συναγωνιζόταν τα μυστικά κονδύλια ώσπου να θεσπιστεί κάποιου είδους (ανεπαρκής πάντα) κοινοβουλευτικός έλεγχος.
Δυστυχώς, δεν υπάρχουν στοιχεία για παράνομα ποδοσφαιρικά στοιχήματα στην προ ΟΠΑΠ περίοδο (ούτε και σήμερα, καθώς ο μη νόμιμος τζόγος καλά κρατεί). Σποραδικές ειδήσεις δείχνουν ότι δεν έλειπαν τις προηγούμενες δεκαετίες αετονύχηδες και «στοιχηματζήδες», που δραστηριοποιούνταν στον «χώρο». Άλλωστε, από τη δεκαετία του 1930 ακόμη αθλητικές εφημερίδες διοργανώνουν κατά καιρούς προγνωστικούς «διαγωνισμούς» μ’ έπαθλα χρηματικά ποσά.
Στην Ελλάδα της φτώχειας, της ανεργίας και της μετανάστευσης, η εμφάνιση του ΠΡΟ-ΠΟ έπεσε, αρχικώς, σαν βροχή σε διψασμένο έδαφος. Με τον καιρό η μανία «Όλοι για το ΠΡΟ-ΠΟ» (τίτλος πετυχημένης θεατρικής επιθεώρησης της Σπ. Βρονά το 1959) κόπασε. Επανερχόταν, όμως, κατά καιρούς και σε διαφορετικές συγκυρίες.
Ακόμη και σήμερα με την οικονομική κρίση, ο όμιλος του ΟΠΑΠ είναι από τις πιο αποδοτικές επιχειρήσεις. Βρίσκεται στην κορυφή της κεφαλαιοποίησης του Χρηματιστηρίου Αθηνών και κατέχει τη θέση της πιο κερδοφόρας εισηγμένης εταιρείας του κλάδου πανευρωπαϊκά!
Αλλά, ας γυρίσουμε στο παρελθόν.
«Το ποδοσφαιρικόν στοίχημα ελειτούργησεν διά πρωτην φοράν εις την Ελλάδα…». Η είδηση είχε περάσει, μάλλον, απαρατήρητη στις 7 Δεκεμβρίου 1958. Ίσως επειδή κατά την πρώτη εκείνη δοκιμαστική λειτουργία του ΠΡΟ-ΠΟ (Προγνωστικά Ποδοσφαίρου) κατ’ απομίμηση του ιταλικού… λίγοι παίκτες προσήλθαν. Μόνο δύο κατάφεραν να προβλέψουν σωστά τ’ αποτελέσματα-εννέα από τους δώδεκα ποδοσφαιρικούς αγώνες (το «δεκατριάρι» που θα γίνει σήμα κατατεθέν καθιερώθηκε αργότερα).
Όταν άρχισε κανονικά το παιχνίδι του «1,2, ή Χ», στο οποίο «ό,τι και να προβλέψετε βοηθάτε την ανάπτυξη του ελληνικού αθλητισμού» (σλόγκαν μιας από τις πρώτες διαφημίσεις) την 1η Μαρτίου 1959, η ανταπόκριση ήταν μαζική και παραπάνω από εντυπωσιακή. Παρατηρήθηκε ακόμη και μαύρη αγορά στα δωρεάν δελτία του ΠΡΟ-ΠΟ, που μοιράζονταν σε πρακτορεία-μικρομάγαζα της εποχής (καφενεία, ψιλικατζίδικα, γαλατάδικα κ.ά.). Είναι χαρακτηριστικό ότι το πρώτο -από τα πολλά- σκάνδαλα του ΠΡΟ-ΠΟ σχετίζεται με την εξαφάνιση δεκάδων χιλιάδων δελτίων στη Θεσσαλονίκη.
Σύμφωνα με τα δημοσιογραφικά ρεπορτάζ εκείνης της πρώτης Κυριακής του ΠΡΟ-ΠΟ «διακόσιοι και πλέον χιλιάδες φίλαθλοι, και μη, αναμένουν με ξεχωριστών ενδιαφέρον τα αποτελέσματα των σημερινών ποδοσφαιρικών αγώνων, οι οποίοι έχουν περιληφθή εις το δελτίον, των εφαρμοζομένων από σήμερον και εις την Ελλάδα, ποδοσφαιρικών προγνωστικών…».
Έτσι, μπήκε το νερό στο αυλάκι του ποδοσφαιρικού στοιχήματος. Ο ένας και μοναδικός «δωδεκάρης» του πρώτου διαγωνισμού κέρδισε ένα μεγάλο ποσό (περίπου 230.000, όταν ένας μέσος μισθός δεν έφθανε τις 2.000 δραχμές) εκτόξευσε τον αριθμό των παικτών. Στον δεύτερο διαγωνισμό εμφανίζεται να κερδίζει μια γυναίκα, που… δεν έχει ιδέα από ποδόσφαιρο, ενώ στον τρίτο άλλος ένας μοναδικός «δωδεκάρης» παίρνει ένα τεράστιο ποσό (αγγίζει τις 900.000 δρχ!) Με τις «συμπτώσεις» αυτές και σε συνδυασμό με την εύστοχη διαφημιστική προβολή τον επόμενο μήνα (19 Απριλίου 1959) συμπληρώθηκαν πάνω από 4 εκατ. στήλες! To κλίμα αποτυπώνεται εύστοχα στην κλασική κινηματογραφική ταινία «Λαός και Κολωνάκι» με τον Κ. Χατζηχρήστο.
Σύμφωνα με τα ιδρυτικά διατάγματα της δημιουργίας του ΟΠΑΠ και της λειτουργίας του ΠΡΟ-ΠΟ (Δεκέμβριος 1958) το 45% των εσόδων μοιράζονταν στις κατηγορίες των νικητών (δύο στην αρχή και τρεις όταν καθιερώθηκε το «δεκατριάρι»), 5% στους πράκτορες (μεταγενέστερα διπλασιάστηκε) και τα υπόλοιπα, αφού αφαιρούνταν τα λειτουργικά έξοδα του Οργανισμού, στη Γενική Γρομματεία Αθλητισμού (είχε ιδρυθεί ένα χρόνο νωρίτερα).
Η ανάπτυξη του ποδοσφαίρου (και του αθλητισμού ευρύτερο) είναι ασφαλώς συνυφασμένη με τον ΟΠΑΠ και το ΠΡΟ-ΠΟ. Τώρα φαίνεται ότι η εποχή τελείωσε. Μια νέα αρχίζει, με απροσδιόριστα ακόμη χαρακτηριστικά.
Η «φιλοσοφία» της γέννησης τα χρόνια της ΕΡΕ
Την πολιτική και τη «φιλοσοφία» της εισαγωγής του ΠΡΟ-ΠΟ ανέλαβε να εξηγήσει ο Τρ. Τριανταφυλλάκος, υφυπουργός Προεδρίας (1959-1961) και στενός συνεργάτης του Κ. Καραμανλή στην κυβέρνηση της ΕΡΕ (αργότερα θα υπηρετήσει και τη χούντα από τη θέση του υπουργού Δημοσίων Έργων).
Το πραγματιστικό επιχείρημα ήταν ότι δεν πρόκειται «περί τζόγου», όπως καταγγέλλανε όσοι ήταν αντίθετοι με τον θεσμό. Κι αυτό επειδή με μέρος των εσόδων θα καλυπτόταν «η δαπάνη όλων των έργων τα οποία εξήγγειλε διά το 1959, όσον και διά την προσεχήν πενταετίαν ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως, προς ανάπτυξιν του αθλητισμού εις την χώραν, κατά τρόπον ο οποίος επέσυρεν αισθήματα ευγνωμοσύνης όλων εκείνων, οι οποίοι έχουν συλλάβει ορθώς την επείγουσαν ανάγκην διά το Έθνος της αθλητικής ιδέας…».
Έτσι, σύμφωνα με τον ίδιο, «οι διαθέτοντες οποιοδήποτε ποσόν πέραν του ενδεχομένου υλικού κέρδους, πρέπει να γνωρίζουν ότι συμβάλλουν εις την δημιουργίαν προϋποθέσεων αναπτύξεως διά συγχρόνων μέσων του αθλητισμού, και την δημιουργίαν απαραιτήτων αθλητικών εγκαταστάσεων, όπου η νεολαία θα αθλήται, ίνα μη ψυχικώς και σωματικώς ασθενής, αποβαίνει εύκολος λεία των καραδοκουσών αντεθνικών δυνάμεων». Ανέπτυσσε κι άλλα πολλά, λιγότερο ή περισσότερο ευτράπελα, για να υμνήσει την ιδέα του ΠΡΟ-ΠΟ αντί να παραμείνει στα καθαρώς οικονομικά του αθλητισμού και τις υποδομές του.
Όσοι αντιδρούσαν ανήκαν στα «πλέον συντηρητικά και καθυστερημένα στοιχεία».
Για το τελευταίο δεν είχε εντελώς άδικο, αφού μερικές… ηθικοπλαστικές αντιρρήσεις κινούνταν στη λογική του Τριανταφυλλάκου και των επιτελών του Κ. Καραμανλή.
«Μηχανή που κόβει χρήμα»
1958: Δημιουργία του ΟΠΑΠ (Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου).
1959: Έναρξη λειτουργίας του ΠΡΟ-ΠΟ (5 δραχμές το δίστηλο δελτίο).
1965: Προστίθεται 13ος αγώνος. Λειτουργούν περίπου 700 πρακτορεία και οι καθαρές εισπράξεις φθάνουν τα 140 εκατ.
1966: Εισάγονται τα ομαδικά συστήματα και οι κληρώσεις δώρων στους παίκτες.
1967-1974: Πάνω από 2.000 πρακτορεία και καθαρές εισπράξεις που σταδιακά ξεπερνούν το 1 δισ. δρχ. τον χρόνο. Το ποδόσφαιρο συνολικά χρησιμοποιείται ως «εργαλείο» της δικτατορίας.
1974-1981: Περίπου 3.000 πρακτορεία και καθαρές εισπράξεις πάνω από 7 δισ.
στο τέλος της περιόδου.
1975: Αναπροσαρμογή της τιμής της στήλης στις 4 δρχ.
1990: Τέλος στην αποκλειστικά «ποδοσφαιρική περίοδο» του ΟΠΑΠ, με την εισαγωγή του ΛΟΤΟ (αργότερα και των άλλων στοιχημάτων). Περίπου 4.000 πρακτορεία και πάνω από 53 δια. έσοδα 0989).
1995: Το μηχανογραφημένο δελτίο εισβάλει στην αγορά και αντικαθιστά το χειρόγραφο.
1997: Το ΠΡΟ-ΠΟ γίνεται ΠΡΟ-ΠΟ με ΣΟΥΠΕΡ 13 και καθιερώνεται το τζακπστ.
1999: Μετατρέπεται σε Ανώνυμη Εταιρεία και σε συνέχεια συγκρατείται όμιλος με θυγατρικές εταιρείες (Κύπρος κλπ.).
2006: Καταργείται το Σούπερ Β και γίνεται ΠΡΟ-ΠΟ 14 αγώνων και ΠΡΟ-ΠΟ 7 αγώνων.
2000-2010: Το Δημόσιο εισέπραξε από τον ΟΠΑΠ 1,8 δισ σε φόρους, άλλα τόσα σε μερίσματα, και λιγότερα από 1 δισ. σε άλλους φόρους, 300 εκατ σε χορηγός.
200 εκατ. σε δωρεές κλπ. To συνολικό ποσό υπολογίζεται σε 4,5 – 5 δια ευρώ.
2012: To Δημόσιο διαπραγματεύεται την πώληση της συμμετοχής του (29%). To πρώτο εξάμηνο τα λειτουργικά κέρδη φθάνουν τα 344 εκατ.
Διαβάστε το άρθρο «Ματιές στην ιστορική πορεία τον ΟΠΑΠ και του ΠΡΟ-ΠΟ» στην πηγή: ΗΜΕΡΗΣΙΑ TOY ΤΑΚΗ ΚΑΤΣΙΜΑΡΔΟΥ
